Niet elke fout die uitkeringsgerechtigden maken mag voortaan zonder pardon leiden tot boetes of een korting op de uitkering. Ook mogen mensen met een uitkering voortaan cadeaus in natura ontvangen, zoals boodschappen. Voor bijstandsgerechtigden die tijdelijk werk vinden, wordt het gemakkelijker om daarna weer een uitkering aan te vragen.

Dit kondigde minister Carola Schouten (ChristenUnie) voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen dinsdag aan in een brief aan de Tweede Kamer. De plannen zijn een trendbreuk in het overheidsbeleid. De afgelopen decennia werden de regels voor bijstandsgerechtigden steeds strenger. Circa 414 duizend mensen ontvangen nu bijstand; de regeling kost 6,5 miljard euro per jaar.

Wat bijstandsgerechtigden wel en niet mogen is nu streng gereguleerd. Zo mogen zij geen activiteiten ontplooien die in geld gewaardeerd kunnen worden, zoals bijvoorbeeld schoonmaken bij buren, mantelzorg verlenen of spullen via Marktplaats verkopen. Ook mogen zij geen giften ontvangen, zoals boodschappen die door een ander – familie of de voedselbank – worden betaald. Gebeurt dat toch, dan moet de gemeente een boete opleggen of een korting op de uitkering. Hoe daarmee in de praktijk wordt omgegaan verschilt per gemeente.

Norm voor giften

Schouten wil de landelijke normen veranderen. Ze kondigt daarvoor een reeks versoepelingen aan; hoe die precies vorm krijgen moet nog worden uitgewerkt. De minister overlegt met gemeenten over normen kunnen worden geformuleerd voor giften aan bijstandsgerechtigden. Wordt die norm gekoppeld aan een maximaal bedrag, dan kan dat volgens Schouten weer als een harde grens gaan gelden. Daardoor hebben mensen die daar net boven uitkomen er niets aan.

Ook onderzoekt Schouten wat giften betekenen voor toeslagen. Door de ontvangst van giften kunnen uitkeringsgerechtigden toeslag verliezen, zodat ze er uiteindelijk op achteruit kunnen gaan. Dat wil ze voorkomen. Uitgezonderd de VVD vroeg de hele Tweede Kamer vorig jaar om 1.200 euro per jaar toe te staan als maximumgift aan bijstandsontvangers.

Dakloosheid

Wat Schouten betreft verdwijnt ook de vaste wachttijd voor een bijstandsaanvraag voor jongeren onder de 27 jaar als bijvoorbeeld dakloosheid dreigt. ‘Nu raakt zo iemand uit beeld. Of hij zal misschien bij de opvang opduiken. Als je die jongere heel snel kunt helpen, is dat voor iedereen beter.’. Nu moeten jongeren eerst vier weken werk zoeken voordat zij bijstand mogen aanvragen. Daarna kan het nog acht weken duren voor de uitkering wordt toegekend.

Ook de zogeheten ‘kostendelersnorm’ gaat op de helling. Die korting wordt nu opgelegd aan bijstandsgerechtigden die een woning delen. De gedachte daarachter is dat omdat huisgenoten kosten delen, ze met minder toe kunnen. Als iemand in een crisissituatie tijdelijk bij een bijstandsgerechtigde intrekt, wordt de uitkering voortaan niet meer gekort. Het moet dan wel gaan om crisissituaties, bijvoorbeeld als iemand dakloos is of onderdak zoekt omdat er thuis sprake is van huiselijk geweld.

Mantelzorg

Een bijstandsgerechtigde mag als het aan het kabinet ligt voortaan ook mantelzorg verlenen. Omdat dat een in geld te waarderen activiteit is, is dat nu niet toegestaan. Ook wordt het mogelijk dat bijstandsgerechtigden een gezamenlijke rekening hebben met iemand voor wie ze zorgen om zorguitgaven te dekken. Nu wordt er in zo’n geval van uitgegaan dat een uitkeringsgerechtigde met zo’n rekening het geld ook voor zichzelf gebruikt en daardoor de uitkering niet of niet helemaal nodig heeft.

Nieuw is de introductie van een ‘bufferbudget’ waarmee uitkeringsgerechtigden wisselingen in hun inkomen kunnen opvangen. Als zij nu aan het werk gaan, is het vaak in flexbanen met maandelijks wisselende inkomsten. Die worden verrekend met de bijstand. Omdat dat met vertraging gebeurt, kan het gebeuren dat een bijstandsgerechtigde een maand te weinig inkomsten heeft. Een bufferbudget moet de onzekerheid over het inkomen wegnemen en werken zo aantrekkelijker maken.

Wie vanuit de bijstand aan het werk is gekomen moet in de toekomst ook gemakkelijker kunnen terugvallen op de bijstand als het werk ophoudt. Nu moet daarvoor nog telkens een tijdrovende aanvraagprocedure worden doorlopen. Maar omdat de gegevens bij de gemeente bekend zijn, moet dat sneller kunnen, vindt Schouten. Dit moet het aantrekkelijker maken voor bijstandsgerechtigden om werk aan te nemen.

bron: de Volkskrant, Gijs Herderscheê
beeld: ANP