Jan van Berkel (65) is het boegbeeld van de goede doelensector. De directeur van de Leprastichting en voorzitter van brancheorganisatie Goede Doelen Nederland werkt in een sector waar €6 miljard in omgaat. Maar overheidsmaatregelen vormen een bedreiging voor het werk van goede doelen, waarschuwt hij.
door Bernard Vogelsang
Zo heeft het kabinet besloten dat de naam en woonplaats van gulle gevers openbaar moeten worden gemaakt. Tevens gaat het fiscale voordeel voor giften omlaag en mogen ook goede doelen niet meer ongevraagd naar mensen bellen met het verzoek om donateur te worden. „Als je dat allemaal bij elkaar optelt, dan is dat een flinke bedreiging om ons werk te kunnen doen. We maken daar ernstig bezwaar tegen”, zegt Van Berkel.
Waarom bent u tegen het publiceren van de namen van gulle gevers die goede doelen steunen met giften van meer dan €15.000?
„De privacy en veiligheid zijn het probleem. Bij de Leprastichting ken ik oudere mensen die ons grote bedragen geven. Ik weet zeker dat de buurt dat niet weet en dat moet ook zo blijven, want voor je het weet is hun veiligheid in het geding. Als deze maatregel doorgaat, zal dat de geefbereidheid ernstig belemmeren. Het gaat over zeker €100 miljoen aan geefgeld dat onder druk komt.”
Maar er is toch wel iets voor te zeggen om mensen niet meer ongevraagd te bellen?
„Nee, dit is een draak van een maatregel. Voor goede doelen is de telefoon namelijk een heel belangrijk kanaal om mensen om steun te vragen. Als we geen contact meer mogen opnemen, dan wordt er veel minder gegeven. Velen geven immers pas aan een goed doel als het ze gevraagd wordt.”
U vindt dat het kabinet zich niet altijd realiseert welke gevolgen bepaalde maatregelen hebben?
„Ja, de politiek grijpt al snel naar heel algemene maatregelen. Minister Dekker (Rechtsbescherming) wil ongewenste financieringsstromen naar ondermijnende praktijken in beeld krijgen en daarom moeten ook de namen van gulle gevers aan goede doelen openbaar worden gemaakt. Maar er zijn toch wel gerichtere maatregelen te bedenken? Hetzelfde geldt voor het verbod op het ongevraagd bellen van mensen nadat er klachten waren over bepaalde bedrijven die zich niet aan de regels hielden. Maar als een aantal automobilisten harder dan 130 rijdt, ga je toch ook niet de snelweg afsluiten? Wat je wel moet doen, is gerichte maatregelen nemen tegen degenen die over de schreef gaan.”
U bent ook voorzitter van de Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie (SBF). Kunnen jullie het kabinetsbeleid nog keren?
„Ja, we hebben goede hoop dat de publicatieplicht inzake gulle gevers wordt aangepast. We hebben er een aantal gesprekken met minister Dekker over gehad. Hij is ook de coördinerende bewindsman voor de filantropische sector. Hij zoekt naar maatregelen die meer gericht zijn op het voorkomen van misstanden en waar niet onze sector onder lijdt. De minister heeft aangekondigd dat hij met een aangepast voorstel komt. Dat zou voor het einde van het jaar naar de Raad van State gaan. Daar zijn we heel benieuwd naar.”
Wat geeft u nog meer hoop?
„Dekker heeft onlangs een brief aan de Kamer gestuurd over de relatie tussen overheid en filantropie. We vinden er veel in terug van wat voor ons de essentie van deze sector is. Die essentie is dat Nederland vrij uniek is als je kijkt naar de aantallen mensen die betrokken zijn bij een goed doel. Goede doelen horen ook heel erg bij Nederland. Als je twee burgers bij elkaar zet en die maken zich ergens druk over, dan starten ze een stichting of organisatie. Dat zoveel mensen zich inzetten voor een ander of voor een betere wereld, is iets kostbaars in onze samenleving. Dat heeft het kabinet nu wel in beeld, maar we zijn er echt nog niet. Als coördinerend minister zou Dekker actiever collega-bewindslieden moeten aanspreken op maatregelen die het werk van onze sector belemmeren.”
Iets anders. U bent directeur van de Leprastichting. Gaat het lukken om deze besmettelijke ziekte de wereld uit te helpen?
„Ja, ik verwacht dat we er binnen 20 tot 30 jaar in slagen. Nu zijn er nog steeds een paar honderdduizend mensen per jaar die de diagnose lepra krijgen. Dit is een armoedeziekte die toeslaat in gebieden waar geen schoon water is en waar de voeding eenzijdig is. Het lastige met lepra is dat mensen wel vijf jaar besmet kunnen zijn zonder dat ze de ziekte zichtbaar ontwikkelen. En al die tijd zijn ze een bron van besmetting voor anderen. Gelukkig hebben we met het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam een preventieve behandeling ontwikkeld, waarbij risicogroepen een kleine dosis antibiotica krijgen toegediend. De leprabacterie kan daarmee worden gestopt. Als je dat een aantal jaren doet in een gebied, neemt het aantal nieuwe leprapatiënten er enorm af. Dat geeft ons de overtuiging dat het gaat lukken om deze ziekte de wereld uit te krijgen.”
Voor Jan van Berkel is december een bijzondere maand. De directeur van de Leprastichting en voorzitter van Goede Doelen Nederland is in zijn vrije tijd namelijk tenor in het koor van de Nederlandse Händelvereniging. Van Berkel en zijn muziekvrienden voeren de Messiah van Händel aanstaande donderdag op in de Grote Kerk in Naarden. Op maandag 23 december staan zij in het Concertgebouw in Amsterdam. „Zingen is voor mij een heerlijke hobby”, vertelt Van Berkel. „Zingen is heel gezond voor mensen die zich druk maken over van alles en nog wat. Ik doe het al heel lang en met veel plezier.”
Voor degenen die trouwens rond Kerstmis overwegen om geld te geven aan een goed doel heeft Van Berkel een tip. „Laat je hart spreken, maar ook je hoofd. Zoek iets dat je raakt. En let op of de organisatie waaraan je geld wilt geven een erkend goed doel is, want dan weet je dat je geld echt goed terechtkomt.”
Dit artikel verscheen op 12 december in de Telegraaf